Zagraniczny projekt Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej realizować będzie we Francji projekt pod nazwą „Prace ratunkowe przy kapliczce wzniesionej przez polskich oficerów z obozu w Evaux les Bains”. Stowarzyszenie uzyskało dofinansowanie realizowanego zadania ze środków pozostających w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Miejsca pamięci narodowej za granicą 2025”

Zadanie obejmuje rewitalizację kapliczki ku czci Matki Boskiej Częstochowskiej, zlokalizowanej w miejscowości Evaux les Bains we Francji w Departamencie Creuse – Region Nowej Akwitanii. Kapliczka, wzniesiona w 1942 roku przez polskich oficerów uczestniczących w kampanii francuskiej i umieszczonych następnie w obozie w Evaux, wymaga pilnej interwencji konserwatorskiej ze względu na zniszczenia spowodowane upływem czasu i warunkami atmosferycznymi. Prace obejmują oczyszczenie, naprawę i zabezpieczenie obiektu oraz jego otoczenia. Celem działań jest przywrócenie kapliczce jej pierwotnego stanu oraz zachowanie w świadomości Francuzów i Polaków tego polskiego miejsca pamięci narodowej we Francji.

Po upadku Francji w 1940 roku, polscy żołnierze, którzy walczyli w kampanii francuskiej, zostali zdemobilizowani. Część z nich trafiła do ośrodków internowania nazywanych ośrodkami recepcyjnymi dla zdemobilizowanych oficerów. Utworzono trzy ośrodki: Evaux les Bains w Nowej Akwitanii oraz położone w Regionie Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże ośrodki w Borures (dep. Var) i Montmirail (dep. Vaucluse). W marcu 1942 r. ośrodki recepcyjne przekształcono w „Centra Reedukacji Zawodowej” podległe bezpośrednio centralnej służbie kształcenia cudzoziemców.

W ośrodku Evaux-les-Bains przebywało w zależności od okresu od 60 do ok. 90 żołnierzy, z czego zdecydowaną większość stanowili oficerowie. Wśród oficerów wyższego szczebla byli między innymi gen. Juliusz Edward Kleberg ( brat gen. Franciszka Kleberga), podpułkownik Janusz Górecki czy kapitan Marian Cwancygier. Oficerowie w obozie mieli ściśle ograniczoną swobodę i byli pod stałą obserwacją, bowiem celem obozu było kontrolowanie i pilnowanie, aby nie angażowali się w działalność przeciwko Niemcom lub rządowi Vichy.

W tym trudnym okresie, w 1942 roku, polscy oficerowie wznieśli kapliczkę ku czci Matki Boskiej Częstochowskiej. To oryginalne i unikatowe miejsce pamięci jest świadectwem przywiązania do polskości, religii i patriotyzmu. Kapliczka jest wyrazem tęsknoty za ojczyzną i miejscem integracyjnym - Polacy mogli tu znaleźć wsparcie duchowe i poczucie wspólnoty. Historia obozu w Evaux-les-Bains oraz kapliczki jest mało znana, chociaż posiada ogromny potencjał popularyzacji polskiej historii i losów Polaków w czasie II wojny światowej. Jest to szczególnie ważne dla kilkumilionowej Polonii we Francji, stąd też ogromne znaczenie ma popularyzacja wśród polskiej i francuskiej opinii publicznej świadomości sojuszu polsko-francuskiego oraz wkładu Wojska Polskiego i Polaków w obronę Francji oraz udziału w „la Resistance” (kapliczka w Evaux jest wymieniana w oficjalnej publikacji francuskiego Ministerstwa Obrony Les Chemins de Memoire ("Ścieżki Pamięci") poświęconej Polakom we Francji 1939-45.

Projekt konserwatorski, jak i sama informacja o projekcie, o miejscu i obiekcie będzie realizowana we współpracy z francusko-polskim Stowarzyszeniem Sur un Air de Pologne, będącym jednym z najaktywniejszych środowisk polonijnych działających we Francji. W projekt osobiście zaangażowana jest prezes Stowarzyszenia p. Anna Woźniak, która za swoją działalność społeczną i kulturalną zastała odznaczona Legią Honorową i Narodowym Orderem Zasługi, a w Polsce Orderem Zasługi RP.

Dodać trzeba, że Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej od dwudziestu trzech lat współpracuje z organizacją we Francji realizując projekty kulturalne i historyczne.

Andrzej Ciołkowski

Prezes Zarządu Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej